Kayıplar (Prof. Dr. Afet İnan 1908-1985)

8 Haziran 1985 günü kaybettiğimiz değerli tarihçi ve yazar Prof. Dr. Afet İnan, 1908 yılında Selanik vilâyetinin Doyran kazasında doğmuştur.Orman müfettişliği ve orman müdürlüğü görevlerinde bulunmuş, 1930-1939 yılları arasında da Bolu milletvekilliği yapmış olan İsmail Hakkı Uzmay’ın kızıdır, ilköğrenimini 1920’de Biga’da bitirmiş ve 1922-1923 öğretim yılında imtihan vererek Bursa Kız Öğretmen Okulu’nun 3. sınıfına kaydedilmiş, 1925 yılında mezun olmuştur. Aynı yıl İzmir’de öğretmenliğe başlamıştır. Bu sıralarda M. Kemal Atatürk ile tanışan Afet inan, Atatürk tarafından Lausanne’a dil öğrenmeye gönderilmiştir. 1925-1927 yıllarında Lausanne’da, 1528-1929’da ise İstanbul Fransız Kız Lisesi’nde dil öğrenimine devam etmiş ve 1929 yılında Ankara Musiki Öğretmen Okulu’na tayin edilmiştir. 1930’da imtihana girerek ortaöğretim tarih öğretmenliği ehliyetnamesi almış ve 1932-1935 yıllarında Ankara Kız Lisesi’nde tarih öğretmenliği yapmıştır.

1935’ten 1938’e kadar Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Bilimler Fakültesi’nin Yakın ve Modern Çağlar Tarih Bölümü’ne devam ederek 1938’de lisans ve 1939’da da doktora diplomasını almıştır. 1939’da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin tarih bölümüne doçent vekili, 1942’de doçent ve 1950’de profesör olmuştur. 1971 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde kurulan “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kürsüsü” Başkanlığına getirilmiş, bu görevin yanı sıra “Türk inkılâp Tarihi Enstitüsü” Müdürlüğü de yapmıştır. 1977 yılında emekli olmuştur.

Afet inan, 1930 yılında toplanan VI. Türk Ocağı Kurultayında Aksaray delegesi olarak bulunduğu sırada Atatürk’ün direktif ve teşvikiyle bir “Türk Tarih Heyeti” kurulmasını teklif etmiştir. Bu heyet, Türk Ocağı içinde bir yıl çalışmış, 12 Nisan 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) adı ile müstakil bir bilim cemiyeti olmuştur. Bu kurumun kurucu üyelerinden olan Afet İnan, kurum içindeki çalışmalarıyla özellikle yurdumuzun arkeolojik eserlerinin ortaya çıkarılmasını desteklemiş, bu arkeolojik eserler ve Türk medeniyetine ait örnekler üzerinde incelemelerde bulunarak Avrupa’daki bilim cemiyetlerine ve milletlerarası kongrelere bildiriler vermiştir. Özellikle Türk medeniyeti, kadın hakları, Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti devri ve Türk inkılâpları üzerinde çalışmış olan Afet İnan’ın Atatürk’le beraber çalıştığı yıllarda tutmuş olduğu notlar ve hatıraları o devir tarihimize bilgi vermesi bakımından önemli belgelerdir.

KİTAP HALİNDE YAYINLARI

YURT BlLGİSİ’NE AİT KİTAPLAR

1—İntihâb (Seçim), 71 sayfa, Devlet Matbaası, İstanbul 1930.

2 — Askerlik Vazifesi, 77 sayfa, Devlet Matbaası, İstanbul 1930.

3 — Vergi Bilgisi, 93 sayfa, Devlet Matbaası, İstanbul 1930.

4 — Şirketler ve Bankalar, 172 sayfa, Milliyet Matbaası, İstanbul 1930.

5 — Vatandaş için Medenî Bilgiler, 141 sayfa, Milliyet Matbaası, İstanbul 1930.

Bu kitaplardaki yazıların bir kısmı doğrudan doğruya Atatürk’ün notları veya O’nun tavsiyesiyle yazarın, çeşitli uzman ve kuruluşlardan topladığı bilgilerden meydana gelmiştir.

TARİH’E AİT KİTAPLAR

1 —Türk Tarihinin Ana Hatları, 605 sayfa, (Kollektif eser, Türk Tarihi Tetkik Heyeti), Mf. Vekâleti yayınları, Devlet Matbaası, İstanbul 1930.

— Türk Tarihinin Ana Hatları, 87 sayfa, Methal Kısmı (Kollektif eser, Türk Tarihi Tetkik Heyeti), Mf. Vek. yayını, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.

2— Türk Tarihi Hakkında Mütalâalar, Afet, Prof. Sadri Maksudi ve Dr. Reşit Galib, 26 sayfa, Türk ocakları neşriyatı, 1930.

3—Recherches Sur les Caracteres Anthropologiques des Populations de la Turquie, 175 sayfa. (Enquetesur 64.000 individus). These presentee â la Faculte des Sciences Economiques et Sociales de L’Universite de Geneve, pour l’obtention du grade de docteur en sociologie. La Faculte des Sciences Economiques et Sociales, sur le preavis d’une commission composee de M. le Dr. L. Mayet Prof. â la Faculte des Sciences de L’Universite de Lyon et de M. M. Les Professeurs A. Babel, P. E. Martin et E. Pittard, ont avise l’impression de la presente these, şans entendre par lâ emettre d’opinion sur les propositions qui y sont enoncees. No: 61. Imperimerie Albert Kunding, Geneve, 1939.

— L’Anatolie le pays de la “Race” Turquie. Recherches Sur Les Caracteres Anthropologiques des Populations de la Turquie (Enquete sur 64.000 individus).
Publication de la faculte des Sciences Economiques et Sociales de L’Universite de Geneve, 175 sayfa, Vol. II, Preface de M. Le Prof. Eugene Pittard, Recteur de L’Universie. imp. Albert Kunding, Geneve 1941.

— Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi, 198 sayfa, Türk Tarih Kurumu yayınları VII. Seri No. 15, grafik ve resimli, Tarih kısmına ilâvelerle, TTK Basımevi, Ankara 1947.

4 — Aperçu General sur L’Historie Economique de L’Empire Turc-Ottoman, Preface de M. le Prof. Antony Babel, 114 sayfa, Resimli, Türk Tarih Kurumu yayınları VIII. seri No. 6, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.

— İkinci baskı, Dizi VIII. Sayı 6 a, TTK Basımevi, Ankara 1976

5 — Atatürk Hakkında Konferanslar, Türk Devrim Konferansları, Prof. Enver Ziya Karal ile beraber, 78 sayfa, DTCF yayınları. No. 56, TTK Basımevi, Ankara 1946.

6 — Atatürk’ten Hatıralar, 200 sayfa, 25 makale. (Bu kitabın geliri Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Talebe Cemiyetine verilmiştir). TTK Basımevi, Ankara 1950.

7 — Atatürk’ü Anarken, 180 sayfa, TTK Basımevi, Ankara 1955. Geliri Afyon, Zafer Tepe anıt ve tesislerine verilmiştir.

— ikinci baskı, 206 sayfa, Ankara 1956.

8 — Türk Amirali Pirî Reis’in Hayatı ve Eserleri, Piri Reis’in Amerika Haritası, (1513-1528) Resimli ve haritalı, 69 sayfa, küçük boy, Harita Um. Md. TTK Basımevi, Ankara 1954.

— The oldest Map of America, Drawn by Pirî Reis, 64 sayfa, İngilizceye çeviren: Leman Yolaç, Harita Um. Md. ve TTK Basımevi, Ankara 1954.

— Pirî Reis’in Hayatı ve Eserleri, Amerika’nın En Eski Haritaları, 89 sayfa, 4 renkli resim, haritalar, TTK VII. Dizi sayı 69, Ankara 1974.

Aynı kitap, ilâvelerle 117 Sayfa, TTK Dizi VII., sayı 69 , 1983.

— Life and Works of Pirî Reis, The Oldest Map of America, Translated by Dr. Leman Yolaç-Prof. Dr. Engin Üzmen, 88 sayfa, resimli ve haritalı, TTK yayınları Dizi VIII. Sayı 69a, TTK Basımevi, Ankara 1975.

9 — Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, Dünya tarihi, resimli ve haritalı, 393 sayfa, Türk Tarih Kurumu yayınları, Dizi XIII. Sayı, 6, TTK Basımevi, Ankara 1956.

10 — Mimar Koca Sinan, resim ve haritalı, 64 sayfa, küçük boy, Türkiye Emlâk Kredi Bankası, Ankara Güzel Sanatlar Matbaası, 1956.

— İkinci baskı, ilâvelerle büyük boy 88 sayfa, resimli, Türkiye Emlâk Kredi Bankası yayını, No. 3. Ayyıldız Matbaası Anonim Şirketi, 9 Nisan Ankara 1968.

11—Herkesin Bir Dünyası Var, (makaleler), 191 sayfa, Küçük boy, TTK Basımevi Ankara 1958.

12 — Atatürk Hakkında Hâtıralar ve Belgeler, 304 sayfa, 49 belge ve resim, T. tş Bankası yayınları “Atatürk ve Devrim serisi” No. 10, Ankara 1959.

— İkinci baskı, 351 sayfa, 50 resim ve belge, T. İş Bankası yayınları, Ajans Türk Matbaacılık Sanayii, Ankara 1968.

— Üçüncü baskı, 354 sayfa, T. İş Bankası Kültür Yayınları, Atatürk dizisi No. 9, TTK Basımevi, 1981.

— Dördüncü baskı, 1984.

13 — Atatürk’ün Askerliğe Dair Eserleri, T. iş Bankası yayınları, Atatürk ve Devrim serisi No. 8, Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, Ankara 1959.

14 — Tarih Üzerine İnceleme ve Makaleler, 444 sayfa, Akın Matbaası, Ankara 1960.

15 — L’emencipation de la Femme Turquie, 70 sayfa, Unesco yayınları, Imprime par George Thone, Liege, (Belgique) 1962.

— The Emancipation of the Turkish Women, 63 sayfa, Unesco yayınları, Netherlandes Amsterdam 1962.

— Atatürk et L’emancipation de la Femme, Unesco “Le Courrier”. XVI. Annee. (Fransızca, ingilizce, İspanyolca, Rusça, Almanca, Arapça, Japonca, İtalyanca) Decembre

16 — Taymis’ten Üsküdar’a, From the Thames to Scutari, İngilizceye çeviren Prof. Dr. Engin Üzmen, Londra BBC Türkçe yayınlarda konuşmalar, 88 sayfa, Kadının Sosyal Hayatını Tetkik Kurumu yayınları, No. 8. TTK Basımevi, Ankara 1964.

17 — Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması, Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, 169 sayfa, Millî Eğitim Bakanlığı yayınları, Atatürk serisi No. 10, İstanbul 1964.

— İkinci baskı, ilâvelerle 185 sayfa. Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1968.

— Üçüncü baskı, ilâvelerle 280 sayfa, belgeler ve resimler, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1975-

— Dördüncü baskı, ilâvelerle 293 sayfa, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1982.

18 —Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, 557 Sayfa, Türk Tarih Kurumu yayınları, Dizi XVI. Sayı 9, TTK Basımevi, Ankara 1969.

19 — Atatürk’ten Yazdıklarım, 60 sayfa metin, 26 sayfa el yazısı, 7 resim, küçük boy, Altınok Matbaası, Ankara 1969.

20 — Kayseri Gevher Nesibe Şifaiyesi, 28 sayfa, 24 resim ve plân. Hacettepe Üniversitesi yayınları No. 8. (1954-1968) yılları arasında bu konuda yazdıklarından özetlenmiştir. (Hacettepe Üniversite Gevher Nesibe Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimler Enstitüsü’nün Kayseri’de temel atma töreni münasebetiyle. 20 Nisan 1969), Güzel İstanbul Matbaası, Ankara 1969.

21—Tarih’ten Bugün’e, 23 Nisan 1920 Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışının Ellinci Yıldönümü için Konferans ve Makaleler, 240 sayfa, T. iş Bankası Kültür Yayınları, TTK Basımevi, Ankara 1970.

22 — “Mesud’um Çünkü Muvaffak Oldum”, Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım, Millî Eğitim Bakanlığı yayınları (1000) temel eser, No: 55, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1971-

23 — “Devletçilik” ilkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Beş Yıllık Sanayi Plânı 1933, Türk Tarih Kurumu yayınları, Dizi XVI. Sayı 14, TTK Basımevi, Ankara 1972.

24 — ikinci Beş Yıllık Sanayi Plânı, 1936 Raporları, Önsöz, TTK Dizi XVI. Sayı. 21. TTK Basımevi, Ankara 1973.

25 — Ellinci Yılda Tarih’ten Geleceğe, T. iş Bankası Kültür Yayınları, 130 sayfa, Atatürk dizisi No. 20, TTK Basımevi, Ankara 1973.

26 — Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, 180 sayfa, resimli ve haritalı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Cumhuriyet’in 50. Yıldönümü yayınları, No. 10, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.

— İkinci baskı, Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, 222 sayfa, resimli ve haritalı, Dizi XVI. Sa. 34, TTK Basımevi, Ankara 1977.

— History of the Turkish Revolution and Turkish Republic.

Basın Yayın Genel Müdürlüğü tarafından Prof. Dr. Ahmed Uysal’a İngilizce’ye çevirisi yaptırılmış ve 1981’de Pars Matbaasında basılmıştır.

27 — Cumhuriyetin 50. Yılı için Köylerimiz, 118 sayfa, TTK dizi XVI. sayı 36, Ankara 1978.

28 — Atatürk’ten Mektuplar, 103 sayfa, Dizi XVI. Sayı 42, TTK Basımevi, Ankara 1981.

29 — İzmir iktisat Kongresi, (17 Şubat-21 Mart 1923) 104 sayfa, Dizi XVI. Sa. 46, TTK Basımevi, Ankara 1982.

30 — Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, 71 sayfa, el yazıları, TTK Dizi XXIII. Sa. 7, 1983.
———————-
- ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ DERGİSİ, Sayı 3, Cilt: I, Temmuz 1985